Nadchodzi polityka klastrowa?

Fot. posterus.pl

Zintegrowane wsparcie publiczne klastrów o kluczowym znaczeniu dla gospodarki kraju i regionów proponuje grupa robocza ds. polityki klastrowej powołana przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości.

Efektem prac grupy jest raport "Kierunki i założenia polityki klastrowej w Polsce do 2020 roku". Jedną z najważniejszych rekomendacji zawartych w opracowaniu jest zintegrowanie wsparcia publicznego wybranych klastrów o kluczowym znaczeniu dla gospodarki kraju i poszczególnych regionów, wpisujących się w inteligentne specjalizacje krajowe i regionalne.

Przygotowanie strategii inteligentnej specjalizacji na poziomie krajowym i regionalnym ma być warunkiem przyznania środków unijnych na inwestycje w obszarze badań, rozwoju i innowacji.

Konkurs na kluczowy klaster

W pierwszej kolejności grupa proponuje dokonanie w drodze konkursu wyboru klastrów kluczowych - tych o największym potencjale konkurencyjnym i znaczeniu dla polskiej gospodarki.

Poszczególne województwa również powinny wybrać regionalne klastry kluczowe, które wyznaczą lub wpisują się w inteligentne specjalizacje tych regionów. Mogą one przyjąć różne metody wyłaniania tych klastrów - akredytację, konkurs lub procesy analityczno-konsultacyjne związane z tworzeniem regionalnych strategii inteligentnych specjalizacji (w praktyce ich aktualizacją).

Rozwój regionalnych klastrów kluczowych byłby wspierany w sposób ukierunkowany ze środków publicznych dostępnych na poziomie regionów. Jednocześnie działające w nich podmioty mogłyby ubiegać się na ogólnych warunkach o wsparcie na poziomie krajowym.

Krajowe klastry kluczowe na podstawie zapisów w kontraktach terytorialnych uzyskiwałyby status kluczowych klastrów regionalnych - w danym regionie lub w kilku, na terenie których będą występować. W przypadku pozostałych klastrów ponadregionalnych (zarówno kluczowych regionalnych i lokalnych) konieczne byłoby uzgadnianie koordynacji wsparcia dostępnego z poziomu regionalnego między poszczególnymi samorządami regionalnymi.

Władze samorządowe poszczególnych regionów powinny ze sobą współdziałać w celu skoordynowania wsparcia dla klastrów, które będą miały charakter ponadregionalny.

"We współpracy z Ministerstwem Rozwoju Regionalnego należałoby wypracować regulacje i rozwiązania pozwalające na bezpośrednie lub pośrednie, tj. przez koordynatora, alokowanie wsparcia do podmiotów wchodzących w skład danego klastra, ale leżących na terenie sąsiadującego województwa lub województw" - czytamy w raporcie.

Dodatkowe punkty dla wybrańców

Autorzy projektu proponują także wprowadzenie systemu przyznawania projektom zgłaszanym przez podmioty z klastrów kluczowych dodatkowych punktów w systemie oceny.

W przypadku krajowych klastrów kluczowych te dodatkowe punkty dla różnych projektów z klastra powinny być przyznawane na poziomie krajowym i regionalnym, zaś w przypadku regionalnych klastrów kluczowych jedynie na poziomie regionalnym.

- Ostateczne zdefiniowanie wsparcia dostępnego dla klastrów kluczowych - krajowych i regionalnych - z poziomu krajowego i regionalnego będzie pochodną podziału środków strukturalnych w kolejnej perspektywie finansowej, a także tzw. terytorializacji środków krajowych będących w dyspozycji poszczególnych ministerstw - tłumaczą autorzy opracowania.

Jednocześnie dysponenci środków publicznych na różnych poziomach, powinni zostać zobligowani do uwzględnienia klastrów kluczowych i przyznawania dodatkowych punktów w procedurach oceny projektów składanych przez podmioty z tych klastrów i ich konsorcja.

Zobowiązanie do priorytetowego traktowania krajowych klastrów kluczowych na poziomie regionalnym mogłoby być wzmocnione zapisami w kontrakcie terytorialnym zawieranym przez rząd z danym regionem lub kilkoma regionami w przypadku klastrów ponadregionalnych. Ponadto ministerstwa, agencje i władze regionalne powinny stale komunikować się i koordynować swoje programy wsparcia tak, żeby umożliwić ich efektywne wykorzystanie przez podmioty z klastrów kluczowych.

Raport zakłada również powstanie zespołu roboczego ds. wypracowania i wdrożenia polityki klastrowej. W jego skład wchodziliby przedstawiciele poszczególnych ministerstw i agend rządowych, które w przyszłości miałyby alokować środki na wspieranie rozwoju klastrów, w szczególności krajowych klastrów kluczowych. Wiodącą rolę w pracach tego zespołu powinny odgrywać Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Ministerstwo Gospodarki, a także Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego wraz ze współpracującymi agencjami.

Jednym z zadań powołanego zespołu byłoby przygotowanie pogłębionej koncepcji konkursu na wybór krajowych klastrów kluczowych. W optymistycznym wariancie zespół mógłby z początkiem 2014 r. rozpocząć pierwszą rundę naboru na klastry kluczowe krajowe, co powinno być poprzedzone akcją informacyjną wśród klastrów.

Regionalna polityka klastrowa

Obecnie, jak wynika z raportu, na poziomie regionów, podobnie jak na poziomie krajowym, polityka klastrowa jest wąsko zdefiniowana. Tylko w niektórych województwach można mówić o wprowadzaniu elementów polityki rozwoju opierającej się na klastrach.

Analiza regionalnych programów operacyjnych wskazuje, że województwa przyjęły następujące podejścia w zakresie polityki wspierania klastrów i inicjatyw klastrowych.

Pierwsze i dominujące jest zbieżne z wąsko rozumianą polityką klastrową i zakłada wspieranie sformalizowanych klastrów, czyli inicjatyw klastrowych i koordynatorów. Część regionów bezpośrednio wskazuje na możliwość wspierania sformalizowanych klastrów ze środków strukturalnych i wyodrębnia na ten cel osobne działanie.

Część łączy natomiast działania wspierające klastry z innymi działaniami mającymi na celu wspieranie przedsiębiorczości, instytucji otoczenia biznesu lub budowanie relacji między przedsiębiorstwami a sferą B+R. Tylko w województwie zachodniopomorskim nie wspomina się wprost o możliwości wspierania klastrów.

Drugie podejście przyjęte przez regiony jest bliższe polityce rozwoju opierającej się na klastrach. W niektórych województwach strategie rozwoju regionalnego i regionalne strategie innowacji lub regionalne programy operacyjne wskazują na pewne priorytetowe branże lub klastry, co w efekcie przekłada się na kierunki alokacji funduszy strukturalnych dostępnych w ramach różnych działań na poziomie regionalnym. Taka sytuacja występuje w województwach: podlaskim, podkarpackim i opolskim.

Unikatowe rozwiązanie przyjęto w woj. pomorskim, które realizuje regionalny program wspierania klastrów na lata 2009-2015. Program ten zakłada wspieranie trzech typów klastrów (kluczowych, subregionalnych/lokalnych i embrionalnych/sieci technologicznych), w tym w odniesieniu do tzw. klastrów kluczowych wybranych w ramach konkursu - przez skoncentrowane i skoordynowane wykorzystanie dostępnych w regionie funduszy strukturalnych UE.

Efekt koordynacji i koncentracji jest osiągany dzięki temu, że przedsięwzięcia istotne dla rozwoju klastrów kluczowych (wskazane i uzgodnione w ich strategiach) uzyskują dodatkowe punkty (preferencje) w ramach procedur oceny projektów składanych przez różne podmioty klastra lub ich konsorcja do regionalnego programu operacyjnego i regionalnego komponentu programu operacyjnego kapitał ludzki.

W niektórych regionach realizowane są także projekty ukierunkowane na pośrednie wspieranie rozwoju klastrów, czy to przez władze regionalne, czy też przez inne podmioty z regionalnego systemu innowacji. Są to najczęściej projekty realizowane w ramach programu operacyjnego kapitał ludzki.

Dwa województwa - dolnośląskie i wielkopolskie - uruchomiły programy wsparcia dla sformalizowanych klastrów w oparciu o relatywnie niewielkie środki własne.

Jednocześnie kilka regionów uczestniczyło lub uczestniczy jako partnerzy w międzynarodowych projektach, które mają na celu podniesienie wiedzy i kompetencji w zakresie wspierania klastrów zarówno wśród władz samorządowych, jak i regionalnych instytucji działających na rzecz rozwoju regionalnego. Projekty te służą nie tylko wykorzystaniu najlepszych praktyk zagranicznych, ale także rozwijaniu współpracy międzynarodowej przez klastry z danego regionu.

Źródło: Portal Samorządowy